Het waterbedrijf van biak

In 2005 startte de Waterleidingmaatschappij Drenthe een aantal water projecten in Indonesië. In 2016 ontstond er gedoe binnen het het bedrijf en de Drentse politiek (de aandeelhouders van de WMD) over deze projecten. Ze zouden te veel geld hebben gekost. De projecten waren mislukt werd er gezegd. Maar is dat ook zo? Of zijn ze eigenlijk heel geslaagd, op de centen kwestie na?

Dit verhaal is geschreven op basis van de ervaringen en herinneringen van Jantinus en we zijn vandaag gaan kijken hoe het er nu voorstaat.

In 2005 werd Jantinus gevraagd om met een aantal WMD-collega’s naar Indonesië te gaan om daar bij een aantal waterbedrijven te gaan adviseren en te helpen die bedrijven weer op de benen te zetten, de waterproductie weer op gang te brengen en de huishoudens van watermeters en van waterdruk te voorzien. Door de waterlevering weer op gang te helpen en weer aan de huishoudens te leveren zou ook de cashflow weer opgang komen was de gedachte. Met die cashflow moest het mogelijk zijn om leningen af te betalen en nieuwe investeringen te kunnen doen. Jantinus ging naar de waterprojecten in Manado, Merauke, Wamena en Biak. Voor de WMD is Jantinus het vaakst op Biak geweest en hij komt daar nu jaren na zijn pensioen nog steeds.

Toen Jantinus voor het eerst in 2005 op Biak kwam, stond het waterbedrijf er dramatisch voor. Doordat de bevolking geen of bijna geen water geleverd kreeg betaalden ze hun rekeningen ook niet. Daardoor kwam er geen geld binnen, werd het personeel niet betaald, waardoor het personeel weinig gemotiveerd was om nog werk uit te voeren. Doordat de energiemaatschappij niet werd betaald, dreigde afsluiting van de elektriciteit, zodat waterpompen ook niet meer konden draaien. Er was in vrijwel de gehele stad geen of weinig waterdruk. Als er al water stroomde dan was dat met weinig druk, omdat het leidingennet vol met lekken zat.

Ze stonden voor een hele grote klus. Ze zijn hier begonnen met het in kaart brengen waar de transport- en distributieleidingen lagen. Er stond niks op tekening, dus gingen ze met een medewerker van het waterbedrijf op zoek naar de leidingen. Deze medewerker wist eigenlijk feilloos de leidingen te liggen. Dat maakte het in kaart brengen van de leidingen een stuk makkelijker. Wel belangrijk om dit netwerk zo snel mogelijk in kaart te brengen, want als die medewerker die het allemaal in zijn hoofd had wat zou overkomen dan zou het allemaal wel eens nog langer kunnen gaan duren. Nadat het transportleidingen netwerk in kaart was gebracht, is er begonnen met blokrenovatie.

De verschillende wijken werden opgedeeld in blokken. In de aanvoerleiding van het blok werd een hoofdwatermeter geplaatst. Bij de huisaansluitingen werden watermeters vervangen of als ze er nog niet waren geplaatst. Na drie dagen werd er gekeken hoeveel water er aan het blok was geleverd en hoeveel water er door de huishoudens was verbruikt. Als daar grote verschillen in zaten werd de zoektocht naar het water verlies gestart. Soms waren dat grote lekken, maar soms bleek er toch nog een aftakking te zijn naar een ander blok die niet op de kaart stond. Door die aftakking af te sluiten en weer te meten werd per blok het lekverlies geminimaliseerd. Deze methode werd in de jaren erna steeds weer toegepast. Als de mensen van de WMD hier waren in een stroom versnelling en als ze weg waren zakte dat wel steeds weer wat in. Maar langzaam maar zeker kregen steeds meer mensen in de stad weer water en de druk in het leidingen netwerk liep steeds verder op. De bevolking begon de effecten te merken van de renovatie van het waterleiding netwerk, ze begonnen zelf te melden waar er lekken waren. En zodra er weer mensen van de WMD op Biak waren werden die lekken direct gerepareerd.

Er bleef echter een probleem met betalen van de waterrekening. Veel mensen betaalden die niet meer omdat ze toch geen water geleverd kregen. Maar nu er wel weer water geleverd werd moest er ook weer betaald worden. Net als in Nederland betaal je je rekening niet dan word je afgesloten. Vooral dat principe vonden ze hier erg lastig. Maar zonder dat de waterrekening wordt betaald is er ook geen geld voor de salarissen voor de medewerkers van het waterbedrijf.

Er werd een project opgezet om de rekeningen te gaan innen. Iedereen die niet betaald had kreeg nog een kans dat alsnog te doen en anders werd er afgesloten. Dat gebeurde ook echt, in het begin werd er verscholen achter Jantinus. Ze zeiden hier, het moet van hem terwijl ze naar Jantinus wezen. En de kraan ging dan dicht. Maar doordat er ook daadwerkelijk werd afgesloten zagen de klanten in dat er niks anders op zat om te betalen en bij het waterbedrijf zagen ze in eens dat er door grote groepen mensen achterstanden werden betaald. Het verhaal ging als een lopend vuurtje de stad door. Als de Belanda (Jantinus) er was dan zat er niks anders op dan te betalen. Er werd op een gegeven moment zelfs een radiospotje uitgezonden op de lokale radio dat de Belanda weer op het eiland was.

Het had een enorm effect, bij de bevolking drong het besef door dat als je water verbruikt dat dat niet gratis is en dat je daarvoor moet betalen. Bij het waterbedrijf zagen ze dat ze meer financiële armslag kregen, ze konden gaan investeren, zorgen dat er materialen op voorraad waren, de elektriciteitsrekening voor de pompstations kon worden betaald en heel belangrijk, het personeel kon worden betaald en in de loop van de tijd ook steeds beter worden betaald. In 2016 stond het bedrijf er zo goed voor dat er winst werd gemaakt en dat ze de leningen konden terug betalen. Niet met de snelheid die was afgesproken, maar er werd wel terugbetaald.

Het bleek te laat, de aandeelhouders van de WMD waren kritisch en wilden de projecten geen tijd meer geven. De leningen werden afgeschreven en het verlies werd genomen.

Het project was een financieel debacle geworden, het was mislukt. Trok je de krant open, of je zette de radio of TV aan, dan werd het water project van de WMD als mislukt weggezet. Er was geen aandacht voor de humanitaire winst, enkel voor het financiële verlies. Dat heeft bij veel betrokkenen pijn gedaan. Want mislukt was het project zeker niet, er zijn duizenden huishoudens in Biak die weer water hebben gekregen dankzij de waterprojecten van de WMD. Dat kun je echt niet als mislukt wegschrijven.

Hoe is het nu dan met het waterbedrijf 6 jaar nadat de WMD zich terug heeft getrokken. Het waterbedrijf staat er vandaag de dag goed voor. Er zijn creditteams die rekeningen innen en bij niet betalen wordt er nog steeds afgesloten. Als er betaald wordt dan word je weer aangesloten, dat team zagen we vorige week al aan het werk. Het aansluiten gebeurt hier terwijl de druk er gewoon opstaat. Er is een team die lekken repareert en nieuwe leidingen aanlegt. Vandaag zijn we op twee plaatsen geweest waar lekken waren. Die worden nu ook door de bevolking gemeld, omdat ze nu weten dat ze gerepareerd worden. We waren te vroeg bij een lek, want de monteurs waren op een andere plaats nog een lek aan het repareren. Daar zijn we uiteindelijk even gaan kijken. Er zijn plannen om het leidingnet uit te breiden te verbeteren. Investeringen worden gepland en pas gedaan als het geld daarvoor aanwezig is. We zijn ook een kijkje gaan nemen bij de pompstations hier. Eerst naar Snerbow daar wordt het water voor het grootste deel van de stad gewonnen. Deze bron levert enorm vele water. Als alle pompen maximaal draaien dan daalt het niveau in de bron maar minimaal. Bij Pompstation Parai wordt het water uit een rivier gewonnen. Hier staat een groot filter naast om het water te filteren, voordat het naar de stad wordt getransporteerd. Dit pompstation was in aanbouw toen Jantinus hier 17 jaar geleden begon en draait dus nog steeds. Terug richting de stad hebben we nog een kijkje genomen bij het pompstation Mokmer. Dit is meer een tussen station, dat gevoed wordt door pompstation Parai, hier staan grote reservoirs die zorgen dat een deel van de stad dat hoger ligt niet zonder water komt te zitten. Hier stond een splinternieuwe electro motor klaar om een oude te vervangen. De medewerkers zijn de afgelopen jaren ook beter gaan verdienen en stukken gemotiveerder. Maar het allerbelangrijkste in 2022 heeft de hele stad Biak nog steeds water. De druk in het leidingen netwerk is heel goed. En waar wij in de stad ook vragen aan de bevolking hoe het met de waterlevering staat dan horen we dat die goed is. Het is een project waar Jantinus met heel veel trots op terug kijkt. Hier is echt iets wezenlijks veranderd en het is dus zeker geen weggegooid geld geweest.

De WMD is vertrokken, maar Jantinus is samen met Elly, alleen of nu met mij hier naar toe blijven komen. De betrokkenheid bij Biak blijft. Nu met kleine waterprojecten buiten de stad, zorgen dat schoolgeld wordt betaald voor Papua’s die dat niet kunnen, het rijstproject voor de allerarmsten, het verbeteren van krotwoningen. Eigenlijk alles waarmee de Papua bevolking vooruit kan worden geholpen. Dat deed hij voor de WMD in het groot, nu in het klein, maar zeker is dat je een groot verschil kunt maken als je maar helpt.

Jantinus en Mark